معماری پیدایش کیهانی غیر خطی - معماری پرش کیهانی

معماری پیدایش کیهانی

آغاز معماری پیدایش کیهانی – غیر خطی

معماران سبک دیکانستراکشن که در اوایل دهه نود میلادی به سمت فولدینگ گرایش پیدا کردند، بر این نظریه نیز خود را پایبند ندیده و در روند شکل‌گیری موضوعات علمی و فلسفی جدیدتر، حرکت علمی– فلسفی جدید در معماری را که از اواخر دهه 1970 با دیکانستراکشن شروع شد؛ ادامه دادند. آنان به دنبال ارائه شکل کالبدی از مفروضات و شناخت انسان از خود و محیط پیرامون خود بوده و معتقدند این شناخت تنها با اتکا به علم و فلسفه صورت می‌گیرد. معمار جهت حضور خود در ورطه تمدن امروز جهان، باید با علم و فلسفه روز آشنایی کامل داشته و قادر باشد محیط مصنوع را با استفاده از موارد فوق به صورتی خلاق و هنری نشان دهد. لذا تحولاتی که در فیزیک ذرات بنیادین، نجوم، ژنتیک، ریاضی، تکامل، فضا و زمان در سنوات اخیر رخ داده، موضوع مکتب معماری پیدایش کیهانی – غیر خطی (معماری پرش کیهانی) قرار گرفته است.

نظریه پیچیدگی

چارلز جنکز در سال 1995 بر اساس یافته‌های جدید علمی در مورد سیر تکوین کیهان وتحول غیر خطی آن، کتابی به نام معماری پرش کیهانی منتشر کرد. جنکز در این کتاب به تشریح نحوه تکوین کیهان به زبان ساده پرداخت و بیان داشت که جهان به صورت خطی و یکسویه گسترش و تکامل نیافته، بلکه این تکامل به صورت گسترش غیرخطی و سپس رسیدن به مرز بحران و آشفتگی و در نهایت پرش به شرایط کاملا متفاوت با گذشته صورت گرفته است.

کتاب معماری پرش کیهانی – چارلز جنکز

پیچیدگی نظریه‌ای است که می‌گوید چگونه ارگانیسم‌های در حال پیدایش به لحاظ تاثیر متقابل اجزای آن برهم از حالت تعادل خارج شده (به واسطه افزایش انرژی، ماده یا اطلاعات) و به مرز بین نظم و آشفتگی می‌رسد. این مرز همان مکانی است که سیستم اغلب پرش می‌کند، تقسیم می‌شود و یا به صورت خلاقانه‌ای تاثیر متقابل می‌گذارد. این کار به صورت غیرخطی و غیر قابل پیشبینی انجام می‌پذیرد. ارگانیسم جدید ممکن است از طریق واکنش و دادن انرژی به صورت مستمر حفظ شود.

چارلز جنکز

در این پروسه، کیفیت به صورت نظم خودی، معنا، ارزش، باز بودن، طرح جز به جز، مشابه (Fractal Patterns)، فرم‌های جذب کننده و اغلب افزایش پیچیدگی (میزان بیشتری از آزادی) به طور هم‌زمان ظاهر می‌شود.

معماری پرش کیهانی

همان‌گونه که عنوان شد، چارلز جنکز شخصی بود که این نظریات جدید علمی و فلسفی را وارد حوزه معماری نمود. وی مبانی نظری معماری پرش کیهانی را در سال 1995 در کتاب خود مطرح کرد. از نظر چارلز جنکز، معماری باید معلول باشد. معلول دیدگاه انسان از خود و از جهان پیرامون خود. معماری امروز باید معلول شرایط امروز باشد، معلول علم، تکنولوژی و فلسفه کنونی. به عقیده جکنز، اگر در جهان سنت، فرم تابع سنت ( Form Follows Tradition) و در جهان مدرن فرم تابع عملکرد بوده است؛ در جهان کنونی، فرم باید تابع دیدگاه جهانی باشد (Form Follows World View).

اگر میس وندرو شعار کمتر بیشتر است را در معماری مدرن مطرح کرد؛ جکنز بر اساس نظریه پیچیدگی و به نقل از فیلیپ اندرسون شعار بیشتر متفاوت است (More is Different) را تکرار کرد. بدین معنی که جواب دو به علاوه دو لزوما چهار نیست.

جنکز معتقد است که به این سبک می‌توان سبک ارگانیک گفت، زیرا بر اساس پیدایش در یک کیهان ارگانیک استوار است. ولی به واسطه تشابه اسمی با معماری ارگانیک فرانک لوید رایت، چارلز جنکز به این سبک نام «معماری پیدایش کیهانی» داده است. اگرچه وی از این سبک به نام‌های «پرش کیهانی» و «معماری غیر خطی» نیز نام می‌برد.

گرایش معماران به سمت سبک پرش کیهانی

اکثر معماران دهه هشتاد سبک دیکانستراکشن که به سمت سبک فولدینگ گرایش پیدا کرده بودند، از اواسط دهه نود میلادی، مبانی نظری معماری خود را بر اساس مباحث جدید علمی مطرح شده بنا نهادند. معمارانی همچون پیتر آیزنمن، فرانگ گهری و دانیال لیبسکیند؛ روند پیدایش، دگرگونی و تکامل را در طرح‌های معماری خود پیاده کرده‌اند. در ساختمان‌های آنها روند طراحی و پیدایش مشابه همان صورتی انجام می‌پذیرد که در مقیاس بزرگ‌تر یعنی کیهان اتفاق می‌افتد.

ضوابط معماری پیدایش کیهانی غیر خطی

ساختمان مجاور طبیعت با استفاده از گفتمان طبیعی.
نمایش مبدا کیهانی، سازماندهی خودی، ظاهر شدن و پرش به یک سطح بالاتر یا پایین‌تر.
عمق سازماندهی، چند ظرفیتی، پیچیدگی و مرز آشفتگی.
تجلیل از گوناگونی، تنوع، دگرگونی، خصوصا از سیستم‌های تشدید کننده تباین.
ایجاد گوناگونی از طریق روش‌های تکه‌چسبانی (کولاژ)، خوشه‌چینی انقلابی و روی هم قراردادن
تصدیق زمان و برنامه اجباری آن که شامل ضرورت شناخت چرخه طبیعی و کسرت‌گرایی سیاسی است
بیان این موضوعات به صورت نشانه‌های دوگانه یعنی نشانه‌های زیبایی و نشانه‌های ایده‌ها
توجه به علم، خصوصا علم معاصر در مورد مباحث نشانه‌های کیهانی

بناهای شاخص معماری پیدایش کیهانی غیر خطی

موزه گوگنهایم در بیلبائو اسپانیا (97-1992)
موزه یهود برلین آلمان (2001)
تالار کنسرت والت دیزنی در لس‌آنجلس (1989)
ساختمان پیتر بویس لوئیس دانشکده کیس وسترن کلیولند
موزه گوگنهایم ابوظبی
باغ خیال چارلز جنکز

موزه گوگنهایم بیلبائو

یکی از ساختمان‌های جالب توجه که در این سبک ساخته شد، طرح فرانک گهری برای موزه گوگنهایم در شهر بیلبائو است. بندر بیلبائو، بزرگترین شهر منطقه جدایی‌طلب باسک در شمال اسپانیا می‌باشد. در این منطقه همواره خشونت‌ها و درگیری‌های جدایی‌طلبانه باعث نمایش چهره‌ای خشن از آن شده بود. ولی با افتتاح موزه گوگنهایم در اکتبر 1997، توجه هنرمندان و هنردوستان سراسر جهان، به این شهر به عنوان یک شهر هنرپرور جلب شد.

نمایی از موزه گوگنهایم بیلبائو

فرم بنا

جنکز از این ساختمان به عنوان یکی از سه ساختمان مهم سبک معماری پیدایش کیهانی نام برده، او معتقد است بسیاری از مبانی این سبک در این ساختمان پیاده شده است. پلان این ساختمان به صورت گلی است در حال باز و شکوفا شدن. احجام سه بعدی منحنی شکل که با ورق‌های فلزی تیتانیوم پوشیده شده، همچون گلبرگ‌های یک گل‌ از مرکز ساختمان به سمت محیط خارج آن گسترش یافته‌اند. در این ساختمان، معماری امواج، چرخش، استمرار نرم و مشابهت خودی با استادی تمام و به صورت خلاقانه‌ای طراحی شده است.

نمایی از بالای موزه گوگنهایم بیلبائو

نقش فن‌آوری در طراحی

گهری در طرح خود از فناوری رایانه بهره برده است. بدین منظور وی از نرم‌افزار Catia که برای طراحی هواپیمای میراژ فرانسوی بوده، استفاده کرده است. تیرها و ستون‌های فلزی و سطوح و احجام مختلف با استفاده از این نرم‌افزار به صورت دقیق طراحی شده‌اند. در این ساختمان سازه تابع فرم است.

نمایی از موزه گوگنهایم بیلبائو

ایراد وارده به بنا ( از نظر چارلز جنکز)

یکی از ایرادهایی که جنکز به این ساختمان گرفته یک اندازه بودن صفحات تیتانیوم بر روی سطوح با انحناء متفاوت ساختمان است. در صورتی که جنکز معتقد است، همانند فلس‌های مشابه با ابعاد مختلف بر روی سطح منحنی‌وار بدن ماهی، این صفحات نیز می‌بایست بر روی سطوح متغییر ساختمان، ابعاد متفاوتی داشته باشند.

در ادامه جهت مشاهده تصاویر دیگر بنا‌های شاخص سبک معماری پیدایش کیهانی – غیر خطی با ما همراه باشید.