نورپردازی فضاهای داخلی: بزرگتر نشان دادن فضا با نورپردازی مناسب

­در این مقاله به بحث نورپردازی فضاهای داخلی و ارائه راهکارهایی برای بزرگتر جلوه دادن این فضاها بوسیله نورپردازی پرداخته می‌شود. برای مطالعه این مطلب در ادامه با رسانه هنر و معماری ساباط همراه باشید.

مقدمه

نورپردازی از جمله حیاتی‌ترین جنبه‌های طراحی داخلی است که می‌تواند موجب اصلاح و بهینه‌سازی و یا تخریب و نابودی فضای داخلی شود. در طراحی فضاهای کوچک، نور مناسب از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و به مدد آن می‌توان بدون دستکاری در ابعاد و اندازه‌های واقعی محیط، فضا را بزرگتر جلوه داد. در مقابل نورپردازی نامناسب هم می‌تواند فضا را هر قدر هم که بزرگ باشد کوچکتر نشان دهد.

برای اینکه نورپردازی فضاهای داخلی از کیفیت مناسبی برخوردار بوده و به اندازه کافی حس بزرگ بودن را منتقل کند، می‌توان به کمک چند راهکار امتحان شده که درستی آنها به اثبات رسیده است؛ بیشترین بهره را از فضا برد. این روش‌ها موارد مختلفی را شامل می‌شوند. از کنترل سایه‌ها و استفاده از انواع مناسب نورها گرفته تا قرار دادن منابع نوری در بهترین موقعیت و ادغام نورهای مختلف با عناصری که می‌توانند مکمل نورپردازی فضای داخلی باشند. در ادامه به بررسی این روش‌ها و مثال‌های کاربردی آنها پرداخته می‌شود.

استفاده از منابع نوری متعدد

در بسیاری از خانه‌ها برای روشن کردن فضا تنها از یک منبع نوری که معمولاً در وسط سقف اتاق قرار گرفته استفاده می‌شود. این نوع نورپردازی باعث ایجاد سایه در کنج‌ها شده و نور فضا را نامتوازن می‌کند. این وضعیت علاوه بر تلقین احساس کوچک بودن فضا به کاربران و ساکنین، باعث خستگی چشم نیز می‌شود. بنابراین بهتر است در نورپردازی فضاهای داخلی به جای استفاده از یک چراغ منفرد مرکزی، از چندین منبع نوری که به صورتی متعادل و متوازن در فضای اتاق توزیع شده‌اند استفاده کرد. بدیهی است که بر اساس کاربری، اندازه و نحوه طراحی؛ هر فضا شدت نوری متنوع و ویژه‌ای را می‌طلبد و مکان قرارگیری منابع نوری نیز متغیر خواهد بود.

استفاده از منابع نوری در گوشه‌های اتاق

به صورت کلی نور کم باعث کوچکتر نشان دادن فضا می‌شود و نور زیاد فضا را بزرگتر نمایان می‌کند. وقتی گوشه‌های یک اتاق در سایه قرار می‌گیرند؛ فضای داخلی حالتی منقبض شده به خود گرفته و از این رو استفاده از منابع نوری در گوشه‌ها چه به صورت چراغ‌های سقفی باشد و یا سایر منابع روشنایی مصنوعی که به صورتی هدفمند و برنامه‌ریزی شده در کنج‌ها قرار می‌گیرند؛ موجب حصول اطمینان از داشتن روشنایی و نور کافی در کل فضا می‌شود. کمترین فایده این کار آن است که می‌توان اندازه واقعی فضا را حس کرد.

لایه‌های نورپردازی

نورپردازی فضاهای داخلی شامل لایه‌های متعدد بوده و طراحان معمولاً از سه نوع نورپردازی مختلف استفاده می‌کنند که عبارتند از: نورپردازی عمومی، نورپردازی خاص (برای وظیفه یا عملکردی خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد) و نورپردازی محیطی. استفاده از منابع نوری در گوشه‌های اتاق و نیز لامپ­ ها و لوسترهای سقفی معمولاً در گروه نورپردازی عمومی ‌قرار می‌گیرد. نورپردازی عمومی باعث تامین روشنایی مورد نیاز فضای داخلی می‌شود. نورپردازی خاص هم که برای اهداف متفاوتی استفاده ‌می‌شود؛ به کاربران امکان می‌دهد تا بسته به شرایط و کاری که قصد انجام آن را دارند، دید بهتری داشته باشند. روشنایی محیطی هم بیشتر حالت تزیینی برای فضا دارد.

مثال‌های فراوانی را برای انواع نورپردازی‌ها می‌توان عنوان کرد؛ به عنوان نمونه نورهای زیرکابینتی، چراغ‌های توالت و حمام نمونه‌هایی از نورپردازی خاص و وظیفه‌ای به شمار می‌روند. لامپ‌های تزئینی، شمع‌ها و موارد مشابه هم در دسته‌بندی نورپردازی محیطی قرار می‌گیرند. به صورت کلی لایه‌بندی روشنایی و سیستم نورپردازی فضای داخلی موجب برآورده کردن نیازهای مختلف شده و به هنگام توزیع منابع نوری طراحان می‌بایست هر سه این لایه‌های اساسی را در نظر بگیرند.

توجه: برای آشنایی بیشتر با انواع نورپردازی می‌توانید روی این لینک کلیک کنید.

استفاده از چراغ‌ها و لامپ‌های توکار

در طراحی داخلی بهره‌گیری از چراغ‌های توکار اهمیت زیادی دارد. این قبیل منابع نوری به معنای واقعی کلمه باعث بزرگتر نشان دادن فضا می‌شوند. این چراغ‌ها مستقیماً در داخل سقف کاذب یا اصلی، دیوارها یا هر سطح دیگری به سادگی نصب شده و بدون اشغال فضا نور بیشتری را برای محیط فراهم می‌آورند. انواع هالوژن‌ها از این دسته منابع روشنایی به شمار می‌روند. استفاده از این نوع لوازم بویژه در فضاهایی که ارتفاع سقف آنها کم باشد، بسیار کاربردی است. چراکه استفاده چراغ‌ها و لوسترهای آویزان شده از سقف در این نوع فضاها باعث اشغال فضای بیشتری می‌شود. از اینرو تعبیه چراغ‌های توکار در فضاهای کوچک و با ارتفاع کم باعث افزایش فضای باز شده و تفاوت زیادی در این قبیل فضاها ایجاد خواهد کرد.

نورپردازی دیوارها

در نورپردازی دیوارها، منابع نوری روشنایی را به سمت دیوارها هدایت کرده و با روشن‌تر کردن مرزهای دیوار، حس گسترش فضا را به لحاظ بصری القا می‌کنند. از این تکنیک به منظور برجسته‌سازی برخی از عناصر و جنبه‌های مثبت طراحی نیز استفاده می‌شود. برای نمونه می‌توان به نورپردازی روی آثار هنری که بر روی دیوارها نصب می‌شوند اشاره کرد. یک روش بسیار ساده برای نورپردازی دیوارها استفاده از لامپ‌های توکار هالوژن است که به صورت همزمان هم روشنایی فضا را افزایش داده و هم وظیفه نورپردازی دیوارها را انجام می‌دهند. روش دیگر استفاده از چراغ‌های ریلی است که با بهره‌گیری از آنها می‌توان نور را به صورت دستی به سمت دیوارها هدایت کرد.

استفاده از چراغ‌های آویز برای سقف‌های بلند

هدایت کردن نگاه کاربران به قسمتی از فضا نه تنها تکنیکی کاربردی در خصوص نورپردازی دیواری است؛ بلکه برای برجسته‌سازی و شاخص‌تر کردن سقف‌های بلند نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از چراغ‌های آویز سقفی نگاه‌ها را به سمت بالا جلب کرده و کاربران متوجه سقف‌های بلند فضا شده و در نتیجه فضا را بلندتر و بزرگتر احساس می‌کنند. مبلمان و قفسه های بلند و نیز چراغ‌های آویز دیواری عمودی نیز بر افزایش بعد ارتفاع از نظر بصری تاثیر دارند.

نورپردازی پس‌زمینه و استفاده از نورهای رو به بالا

نورپردازی رو به بالا برای تاکید بر بلندی سقف و ایجاد ارتفاع بیشتر به لحاظ بصری در فضاهایی که ارتفاع کمتری دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش از طریق لامپ‌ها و برخی دیگر از تجهیزات روشنایی و آباژورهایی که رو به بالا قرار گرفته‌اند، نور به سمت بالا هدایت می‌شود. این تکنیک مشابه نورپردازی دیواری است با این تفاوت که به جای اینکه منبع نوری قسمت زیرین را روشن کند؛ باعث روشن‌تر شدن بخش فوقانی و سقف می‌شود.

نورپردازی پس‌زمینه هم عمدتاً با قرار دادن یک منبع نوری پشت برخی از لوازم و مبلمان همچون کابینت‌ها، طاقچه‌ها، قفسه‌ها، شلف‌ها، تلویزیون و مواردی از این دست انجام می‌پذیرد. این روش به نوعی به فضا عمق بخشیده و در کنار بزرگتر جلوه دادن، باعث پیچیده‌تر شدن فضا و جذابیت بیشتر آن می‌شود.

نورپردازی به صورت ردیفی

در این روش، نورپردازی به وسیله یک ردیف چراغ‌های قابل تنظیم صورت گرفته و می‌تواند بسیاری از روش‌های ذکر شده در بالا را با هم ترکیب کند. به بیان دیگر نورپردازی ردیفی نوعی نورپردازی همه کاره است که نیازهای خاص یا عمومی روشنایی فضا را برطرف می‌کند. از این روش می‌توان برای برجسته کردن بخشی از ویژگی‌های خاص و یا حتی تامین روشنایی کل فضا استفاده کرد.

استفاده از آینه‌ها و سطوح انعکاسی

استفاده از آینه یکی از قدیمی‌ترین ترفندها برای بزرگتر نشان دادن فضا است. آینه‌ها میزان فضای قابل مشاهده را افزایش داده و فضا را بزرگ‌تر جلوه می‌دهند. همچنین با انعکاس نور، باعث افزایش شدت روشنایی و کاهش سایه‌ها در فضا می‌شوند. هرچه آینه بزرگتر باشد، جلوه و تاثیرات آن نیز بیشتر خواهد بود. غیر از آینه‌ها استفاده از سایر سطوح بازتابنده در طراحی داخلی نیز تاثیر مشابهی داشته و می‌تواند تفاوت بزرگی در روشنایی فضا ایجاد کند. به عنوان نمونه سطوح براق مثل کف‌های صیقلی یا حتی اقلام شیشه‌ای می توانند به بازتاب، تشدید و هدایت مجدد نور در سراسر فضا کمک کنند.

مبلمان و دیوارهایی با رنگ روشن

مبلمان و دیوارهایی که رنگ روشنی دارند؛ در حفظ و بازتاب روشنایی ایجاد شده توسط منابع مختلف بسیار مفید هستند. زیرا دیوارها و مبلمان تیره رنگ بخشی از نور محیط را جذب کرده و در نتیجه برای تامین روشنایی مطلوب به منابع نوری بیشتری نیاز خواهد بود. این در حالی است که رنگ‌های روشن با بازتاب داد نور، نیاز به منابع روشنایی را کاهش می‌دهند.

سخن پایانی

نورپردازی فضا به دلیل تاثیر مستقیمی که بر روی کیفیت فضا می‌گذارد به عنوان یکی از چالش برانگیزترین و حساس‌ترین مراحل طراحی داخلی شناخته می‌شود. در این مقاله روش‌ها و ترفندهایی برای نورپردازی مصنوعی در فضاهای داخلی بیان گردید که در عین سادگی برای تامین روشنایی مطلوب این فضا‌ها بسیار کارآمد هستند. هرچند این روشها آزمایش شده هستند و امتحان خود را پس داده‌اند؛ اما هرگز نباید از این نکته غافل شد که هر فضایی نیازها و الزامات روشنایی مختلف و مخصوص به خود را دارد. در نتیجه در فرآیند نورپردازی عوامل مختلفی را می‌بایست مد نظر قرار داد که از آن جمله می‌توان به عملکرد، ابعاد و تناسبات، امکانات در دسترس، مبلمان، پوشش‌ها و مصالح بکار رفته و مواردی از این دست اشاره کرد.

برای مطالعه مقالات بیشتر در زمینه طراحی داخلی می‌توانید روی این لینک کلیک کنید.

ترجمه و ارائه: تحریریه رسانه هنر و معماری ساباط

ماخذ:  Archdaily

توجه: تعدادی از تصاویر موجود در این مطلب جایگزین شده‌اند.

توجه: ترجمه این مطلب به صورت اختصاصی توسط تحریریه رسانه هنر و معماری ساباط انجام شده است و استفاده از آن با ذکر نام این رسانه بلامانع است.