امروزه با مشاهده تصاویر منتشر شده از عکس های هوایی شهر های مدرن جهان مانند بارسلون و مادرید اسپانیا، پاریس فرانسه و … از وجود آنهمه نظم و زیبایی در طراحی این شهرها شگفت زده می شویم. اما آیا از منظم ترین شهرهای ایران اطلاعاتی داریم؟

در ادامه با رسانه هنر و معماری ساباط همراه باشید تا با هم به بررسی منظم ترین شهرهای ایران بپردازیم.

شهر های دایره ای ایران

شهر گور

شهر گور که به نام های اردشیر خوره یا فیروز آباد قدیم نیز شناخته می شود و در 3 کیلومتری شهر کنونی فیروز آباد قرار دارد، اولین شهر دایره ای ایران و از اولین شهرهای دایره ای شناخته شده در جهان می باشد. قدمت این شهر مربوط به اوایل قرن سوم میلادی و به دستور اردشیر بابکان از پادشاهان سلسله ساسانی بنیان گذاری شده است.

این شهر به صورت یک دایره کامل با قطر 1940متر ساخته شده بود که با ۲۰ دیوار شعاعی و سه دیوار حلقوی هم‌مرکز مجموعاً به ۶۱ منطقه تقسیم میشد و دو حصار خشتی محکم با خندقی در میان به پهنای ۳۵ متر آن را در بر می‌گرفت. شهر چهار دروازه به نام های دروازه میترا در شرق ، دروازه بهرام در غرب، دروازه هرمز در شمال، دروازه اردشیر در جنوب داشت که هر یک از دروازه ها از طریق یک خیابان اصلی به مرکز شهر متصل میشد، در مرکز شهر بناهای مهم دولتی و مذهبی درون یک دیوار مدور با قطر 450 متر قرار داشت. این شهر در قرن هفتم یا هشتم هجری به دلایل نامعلومی رو به ویرانی رفت و به تدریج خالی از سکنه شد و در حال حاظر متروک مانده است.

شهر همدان

شهر زیبا و تاریخی همدان تنها شهر دایره ای حال حاظر ایران است، قدمت طرح کنونی شهر همدان به دهه اول 1300 میرسد. در سال 1307 معماری آلمانی به نام کارل فریش با بررسی نقشه هوایی شهر همدان کهن، به دایره ای بودن شهر پی برد و بر همان اساس نقشه ای دایره ای شکل با مرکزیت میدانی به سبک باروک، طراحی کرد و در سال 1311 به بهره برداری رسید. شعاع میدان 80 متر است که به 6 خیابان اصلی منشعب شده است به طوری که هر یک از این 6 خیابان به یک یا چند اثر تاریخی و جاذبه توریستی منتهی می شود. با گذشت زمان و افزایش جمعیت و توسعه روند شهرنشینی به حلقه های دایره ای شهر اضافه شد تا اینکه در دوران حال حاظر حلقه سوم اضافه شد.

شهر شطرنجی ایران

شهر سلماس

شهر سلماس یکی از شهر های بسیار کهن ایران می باشد و در منطقه شمال غرب کشور (آذربایجان غربی) واقع شده است. با توجه به کاوشهای باستانی بر روی اثار به جای مانده،  قدمت تمدن در این منطقه به حدود 9 هزار سال قبل برمی گردد. شهر سلماس کنونی پس از ویرانی کامل شهر در حادثه زلزله سال 1309، توسط مهندس اسداله خان و تیم مهندسان آلمانی به صورت شطرنجی و در مساحت یک میلیون متر مربع طراحی شد. پس از شروع پروژه اجرایی در عرض 4 ماه، شهری با 36 خيابان ، 4 میدان اصلی در مرکز شهر و 4 میدان در فواصل یکسان و دور از هم به شکل کاملا زیبا و متضمّن 1700 خانه با مساجد و حمامّهاي كافي و تعداد بيشماري مغازه و دكاكين بنا شد.

در حال حاظر شهر سلماس به عنوان شهر شطرنجی ایران و شهری بدون بن بست شناخته می شود.

تهیه و تنظیم: تحریریه رسانه هنر و معماری ساباط