پست مدرن

پست مدرن در لغت به معنی فرا مدرن و پسا مدرن می باشد. به عبارتی شرایط بعد از مدرن و یا مرحله‌ی تاریخی بعد از مدرن است. از دهه شصت ميلادي موضوع پست مدرن در معماری به صورت يك سبك مهم مطرح شد و انتقادات زير بنايي به انديشه منطق‌گرا و تكنومدار معماری مدرن وارد گرديد . آغازگر اين جنبش كسي نبود مگر يكي از شاگردان لويي كان به نام رابرت ونچوري.

وی در سال 1966 کتابی به نام پیچیدگی و تضاد در معماری به رشته تحریر درآورد. به گفته معلم سابقش وینسنت اسکالی، “این کتاب مهم ترین کتاب از سال 1923 – به سوی یک معماری نوین – کوربوزیه است”.

در این کتاب ونچوری اصول فلسفی و جهانبینی معماری مدرن را زیر سؤال برد. وی بینش تکنومدار را رد کرد و به جای آن خواهان توجه به خصوصیات انسانی و یک معماری انسان‌مدار گردید. در این کتاب نقد ونچوری بیشتر متوجه میس و نده رو است، زیرا که وی تا پایان عمر نماد معماری مدرن بود و از عقاید خود در دهه های 20 و 30 میلادی هیچ‌گاه عدول نکرد.

کمتر کسل کننده است (less is bore)

در جواب شعار میس یعنی کمتر بیشتر استِ ونچوری در کتاب خود بیان می‌کند که کمتر، کسل کننده است. از نظر ونچوری معماری تنها نکنولوژی و تکنیک نیست، بلکه مسائل بسیار پیچیده و متضاد در ساختمان وجود دارد که نمی توان آنها را نادیده گرفت یا حذف کرد.

ونچوری معتقد بود ساختمان‌ها نمی‌توانند همه دارای یک فرم و فلسفه باشند. برخلاف نظر لوکوربوزیه، ونچوری بر این نظر بود که ساختمان ماشین نیست که تنها شامل مجموعه‌ای از مسائل تکنولوژیکی و مکانیکی باشد. وی سبک بین المللی را کاملا مردود می دانست و به جای آن معتقد به زمینه‌گرایی بود.

بیشتر بیشتر است (moore is more)

چارلز مور، دیگر معمار پست مدرن، در جواب شعار میس می گوید: بیشتر بیشتر است (moore is more)، البته یک طنز زیبا و یک دوگانگی معنا دراین شعار وجود دارد، چرا که مور نام فامیل خود را در ابتدای این شعار قرار داده است. یعنی معنای دیگر این شعار این است که من بیشتر هستم.

تفاوت مدرنیست و پست مدرنیست

مدرنیست‌ها معماری را یک مسئله تکنولوژیک می‌دانستند. تکنولوژی یک خصوصیت عام دارد و در سرتاسر جهان از قواعد و اصول یکسان تبعیت می‌کند. ولی پست مدرنیست‌ها به معماری یک نگرش فرهنگی دارند و فرهنگ در هر منطقه ای متفاوت با سایر مناطق است.

مرگ معماری مدرن

چارلز جنکز، تاریخ نگار و منتقد معماری، دیگر نظریه پرداز مهم معماری پست مدرن در کتابی به نام زبان معماری پست مدرن که در سال 1977 به رشته تحریر درآورد، تاریخ دقیق مرگ معماری مدرن را 15 ژوئیه 1972، ساعت 3:23 بعد از ظهر اعلام کرد، زمانی که مجتمع مسکونی پروت ایگو در شهر سنت لوییس آمریکا با دینامیت منهدم شد.

چرا که این مجتمع نماد معماری مکعبی شکل و بدون تزئینات مدرن بود و بسیاری از اصول طراحی آن بر اساس اصول معماری مدرن بود. اما به دلیل آن که زبان انتزاعی مورد استفاده در طرح این مجموعه مدرن با آنچه ساکنان سیاهپوست و نسبتا فقیر این مجموعه به عنوان خانه قلمداد می‌کردند بیگانه بود، لذا انهدام و نیستی تنها راه چاره برای پایان دادن به رنج ساکنان این ساختمان و خود ساختمان بود.

آنچه باید در معماری پست مدرن در نظر گرفته شود

1- خصوصیات فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و اقتصادی افرادی که از آن ساختمان استفاده می‌کنند.
2- خصوصیات شهری، خیابان، میدان، کوچه، مغازه
3- شرایط اقلیمی وجغرافیایی ، رطوبت، سرما، گرما، جنگل، صحرا
4- نحوه زندگی روزمره اهالی ساختمان، نیازهای آنها، عادات آنها، طرز استفاده و پیش زمینه‌های ذهنی آنها در رابطه با فرم‌های زیستی

در اکثر کارهای معماران پست مدرن مشاهده می‌شود که آنها سعی دارند تا از نشانه‌ها و نمادهایی استفاده کنند که در هر منطقه مشخص کننده نوع کاربری آن ساختمان است. مانند خانه مادر ونچوری، که برای طرح آن از نمادهای یک خانه و آنچه در غرب به عنوان خانه محسوب می‌شود، استفاده شده است.

معماری پاپ یا معماری مردمی

معماری پست مدرن را معماری پاپ یا معماری مردمی هم می‌گویند، چرا که در این معماری از احجام، تزئینات و رنگ‌هایی عامه پسند و جالب توجه برای عموم استفاده می‌شود. برخلاف معماری مدرن که تنها قشر خاص روشنفکر می‌تواند متوجه معانی و مفاهیم انتزاعی آن باشد.

خانه مادر ونچوری

اولین ساختمان ساخته شده به سبک پست مدرن و نماد این معماری است. این خانه توسط رابرت ونچوری برای مادرش در سال 1962 در نزدیکی شهر فیلادلفیا در ایالت پنسیلوانیا در آمریکا ساخته شد. او در طرح خود از نماد هایی استفاده کرد که در آمریکا، نمادها و نشانه‌های یک خانه شمرده می‌شوند به طوری کی هر کس در غرب، در نگاه اول، این ساختمان را به عنوان یک خانه مسکونی تشخیص می دهد.

میدان ایتالیا

يكي از طرح هاي محوري پست مدرن” ميدان ايتاليا ” بود که  توسط چارلز مور معمار فقيد طراحی شد. مور در طرح خود توجهي به بافت اطراف سايت نداشت بلكه در اين طرح مجسمه و فواره و آب را به صورت يك مجموعه به هم تنيده به نمايش گذارده شده بود. این میدان برای ایتالیای تباران مقیم شهر نئوارلئان در آمریکا، بین سال‌های 79-1978 احداث گردید.

مور به خوبی توانست خصوصیات محله ایتالیایی در منطقه نیوئورلئان را در این میدان به نمایش بگذارد. قرار دادن نقشه ایتالیا به صورتی که انتهای جنوبی ترین بخش نقشه (منطقه سیسیل واقع در  جنوب ایتالیا) به مرکز این میدان نزدیک شده است و به این بخش از شهر هویت بخشیده است. این منطقه از ایالت نیوئورلئان، بیشترین جمعیت ایتالیایی‌های اهل سیسیل را در خود جای داده است.

معماران پست مدرن

مایکل گریوز
چارلزمور
ستانلی تایگرمن
رابرت استرن
جیمز استرلینگ
ریکاردوبوفیل
ماریو بوتا
آلدو راسی
هانز هولاین
ایسوزاکی ، کیشو کوروکاوا و اسامو ایشی یاما در ژاپن

لازم به ذکر است که، یکی از بازماندگان بزرگ معماری مدرن، فیلیپ جانسون، در طراحی آسمانخراش AT & T در نیویورک (84-1978)، به جمع معماران پست مدرن پیوست.

پست مدرن در ایران

در ایران، پست مدرن پس از انقلاب مطرح شد. ولی عمدتاْ آنچه در شهرهای بزرگ ایران، بالاخص تهران ساخته شد، تقلید از معماری غرب بدون توجه به خصوصیات بومی و محلی خاص هر نقطه در ایران بود. یعنی یک تقلید صرف از مجلات معماری صورت گرفت و به معانی و اصول فکری معماری پست مدرن توجهی نشد. اگرچه معمارانی همچون شیخ زین الدین، کلانتری و صفامنش، که معماری دوره قاجار را عمدتا الگو قرار داده‌اند، بیشتر به اصول و مبانی پست مدرن نزدیک هستند.

نمونه هایی دیگر از ساختمان های سبک پست مدرن

ماخذ: کتاب معماری معاصر غرب، تالیف دکتر وحید قبادیان

تنظیم و ارائه : تحریریه رسانه هنر و معماری ساباط